چوب گیلاس، در صنایع مبلمانسازی و دکوراسیون داخلی، یکی از محبوبترین و ارزشمندترین چوبها میباشد. چوب گیلاس به دلیل ظاهری زیبا، مقاومت و استحکام بالا، رنگ جذاب و قابلیت انعطافپذیری که دارد، برای ساخت انواع لوازم چوبی مانند میز، صندلی، کمد، کفپوش، آلات موسیقی و مجسمه مورد استفاده قرار میگیرد. در این مقاله قصد داریم که به بررسی چوب گیلاس، از جمله خصوصیات ظاهری و فیزیکی، محل رشد، مقاومت، موارد مصرف، مزایا و معایب آن بپردازیم.
درخت گیلاس
چوب گیلاس از درخت گیلاس با نام علمی Prunus avium، برداشت میشود. این درخت، بسیار زیبا و مثمرثمر است، چراکه علاوه بر چوب باارزشی که دارد، میوههای خوشمزهای نیز از آن قابل برداشت است. این درخت بومی مناطق معتدل نیمکره شمالی است و در جنگلها، باغ ها و مزارع به چشم میخورد. این درخت میتواند تا ارتفاع ۲۰ متر و طول عمری تا ۱۰۰ سال برسد. چوب گیلاس برداشت شده از این درخت، به دلیل داشتن خاصیت ضدعفونی کنندگی، در گذشته برای ساخت ظروف چوبی استفاده میشد؛ هرچند که اکنون نیز یکی از چوبهای زیبا برای ساخت ظروف چوبی است.
درختان گیلاس در مناطق معتدل نیمکره شمالی، به ویژه در اروپا و آمریکای شمالی رشد میکند. خاستگاه اصلی این درخت، کوههای قفقاز و شمال ترکیه است. درختان گیلاس به طور طبیعی در جنگلها و مراتع رشد میکنند و میتوان آنها را به صورت مصنوعی نیز در باغها و مزارع کاشت.
پراکندگی درخت گیلاس در ایران
درخت گیلاس در نقاط بسیار زیادی از ایران، به ویژه نواحی کوهستانی و معتدل یافت میشود. از جمله مهمترین مناطق کشت گیلاس در ایران میتوان به استانهای آذربایجان شرقی و غربی، کردستان، لرستان، همدان، زنجان، خراسان رضوی و شمالی، و البرز اشاره کرد.
خصوصیات ظاهری و فیزیکی چوب گیلاس

چوب گیلاس
- رنگ: چوب گیلاس دارای طیف رنگی متنوعی است، از صورتی کمرنگ تا قهوهای مایل به قرمز. همچنین رگههایی به صورت صاف و مستقیم، زیبایی آن را چند برابر میکند.
- بافت: چوب گیلاس، بافتی ریز و متراکم دارد و سطح آن صاف و صیقلی است. همین ویژگی این چوب را برای پرداخت و رنگآمیزی ایده آل میکند.
- چگالی: وزن چوب گیلاس نسبتا سنگین است و از نظر چگالی، چگالی متوسطی دارد. این چگالی، به چوب گیلاس استحکام و مقاومت بالایی در برابر ضربه و خراشیدگی میدهد که جلوتر بیشتر به آن میپردازیم.
- قابلیت انعطاف پذیری: چوب گیلاس از آن دسته چوبها با انعطافپذیری بالایی است که به راحتی خم میشود. همین ویژگی آن را به انتخاب عالی برای ساخت لوازم چوبی با اشکال خاص و منحنی و ظریف مناسب میسازد.
مقاومت چوب گیلاس
چوب گیلاس، از لحاظ استحکام و مقاومت در بین چوبها، در رده متوسط قرار دارد. این چوب در برابر ضربه، خراشیدگی و پوسیدگی تا حدی مقاوم است اما در برابر رطوبت زیاد ممکن است تاب بخورد یا تغییر شکل دهد. در بخش بعدی به بررسی تک به تک آنها میپردازیم:
- ضربه و خراشیدگی: چوب گیلاس به دلیل داشتن چگالی و سختی متوسطی که دارد، تا حدودی میتواند در برابر ضربه و خراشیدگی از خود مقاومت نشان دهد. با این حال، به اندازه چوبهای سختی همچون بلوط و گردو توانایی مقاومت در برابر ضربه و خراشیدگی را ندارد.
- پوسیدگی: به دلیل وجود مواد طبیعی ضدپوسیدگی داخل چوب گیلاس، این چوب تا حدی دربرابر پوسیدگی مقاوم است. اما با این حال برای افزایش مقاومت چوب گیلاس در برابر پوسیدگی، باید آن را در مکانهای خشک و با رطوبت کم استفاده کرد و به طور دورهای آن را با روغن یا لاک مناسب پوشش داد.
- حشرات: مواد تلخی درون چوب گیلاس وجود دارد که این چوب را در برابر حمله حشرات مقاوم میسازد. با این حال، برای جلوگیری از آسیب ناشی از حمله حشرات، بهتر است که از این چوب در مکانهای عاری از حشرات استفاده کرد و به شکل دورهای این چوب را با سموم مناسب ضدعفونی کرد.
- نورخورشید: چوب گیلاس، در معرض نور مستقیم خورشید به مرور زمان رنگ خود را از دست میدهد و به رنگ خاکستری در میآید. برای جلوگیری از این امر، باید از این چوب در مکانهایی که در معرض نور مستقیم خورشید نیستند استفاده کرد و یا از پوششهای محافظ مانند لاکهای ضد UV استفاده کرد.

چوب گیلاس برای دکوراسیون اداری
عوامل موثر بر مقاومت چوب گیلاس
- کیفیت چوب: عوامل مختلفی مانند محل رویش درخت گیلاس، شرایط آبوهوایی، سن درخت و روش برش چوب بر کیفیت چوب تاثیر مستقیم میگذارد. چوب با کیفیت، مقاومت بیشتری در برابر عوامل مختلف از خود نشان میدهد.
- مراقبت از چوب: مراقبت از چوب شامل تمیز کردن، گردگیری، روغنکاری و صیقلکاری دورهای، نقش مهمی در حفظ مقاومت و افزایش طول عمر چوب گیلاس دارد. در مقاله روشهای نگهداری از چوب، به ده روش ساده و دردسترس اشاره کردهایم، که برای افزایش مقاومت و طول عمر لوازم چوبیتان، کمک کننده خواهد بود.
- شرایط محیطی: مکان استفاده از چوب گیلاس خیلی مهم است، همانطور که در بخش قبل اشاره کردیم، حدالامکان از چوب گیلاس نباید در مکانهایی با رطوبت بالا استفاده کرد، و بهتر است در مکانهای خشک و با رطوبت کم، برای حفظ مقاومت و طول عمر این چوب استفاده شود.
چوب سخت یا نرم؟
چوب گیلاس نه چوب سخت و نه چوب نرم است، بلکه در دسته چوبهای نیمهسخت یا چوبهای « میانه » قرار میگیرد. این نوع چوبها، ویژگیهایی از هر دو گروه چوبهای سخت و نرم را دارا هستند. این بدان معناست که چوب گیلاس نه به نرمی چوبهای نرم مانند کاج و صنوبر است و نه به سختی چوبهای سخت مانند افرا و بلوط است.
موارد مصرف چوب گیلاس

ساخت کابینت آشپزخانه از چوب گیلاس
- مبلمان سازی: چوب گیلاس، به دلیل رنگ خاص با رگههای ظریف و منحصربه فردش، یک از محبوبترین چوبها در ساخت انواع مبلمان اداری و منزل شناخته شده است. مبلمان ساخته شده از این چوب، ظاهری شیک، کلاسیک و لوکس دارند و میتوانند گرمای خاصی را به فضا ببخشند.
- دکوراسیون داخلی: برای ساخت انواع لوازم دکوراسیون داخلی مانند کمد، کابینت، در، پنجره، پارکت، قرنیز، پله و نرده، چوب گیلاس همواره یکی از بهترین انتخابها بوده است، چراکه، لوازم ساخته شده با این چوب، ظرافت و زیبایی دارند که جلوهای چشمنواز و منحصربه فرد ایجاد میکنند.
- آلات موسیقی: چوب گیلاس، به دلیل یکسری از ویژگیها مانند استحکام، انعطافپذیری و طنین صوتی دلنشین، یکی از بهترین چوبها برای ساخت انواع آلات موسیقی مانند گیتار، ویولن، پیانو و سازهای کوبهای میباشد. لواز م موسیقی ساخته شده از این چوب، صدایی گرم، شفاف و ظریف دارند و مورد علاقه نوازندگان و هنرمندان در سراسر جهان هستند.
- صنایع دستی: از چوب گیلاس با آن رنگ گرمی که دارد، برای ساخت انواع صنایع دستی مانند ظروف چوبی، مجسمه، تابلو و اشیاء تزئینی نیز استفاده میشود.
مزایا و معایب استفاده از چوب گیلاس
مانند هر چوب دیگری، استفاده از چوب گیلاس نیز، دارای مزایا و معایبی میباشد که باید قبل از خرید و استفاده از آن، آنها را درنظر گرفت. در ادامه به مزایا و معایب چوب گیلاس میپردازیم.
مزایای چوب گیلاس
- زیبایی: یکی از دلایل اصلی محبوبیت چوب گیلاس، زیبایی منحصربه فرد آن است، رنگ کرم و رگههای ظریف و صاف این چوب، ظاهری بسیار زیبا و چشمنوازی را ایجاد میکند. این زیبایی، به مبلمان و لوازم ساخته شده از چوب گیلاس، جلوهای شیک و لوکس میبخشد.
- استحکام: چوب گیلاس، چگالی و استحکام بالایی دارد و تا حدی در برابر ضربه، خراشیدگی و پوسیدگی مقاوم است. این ویژگیها، باعث میشود تا لوازم ساخته شده با این چوب، طول عمر بیشتری داشته باشند.
- قابلیت انعطاف پذیری: انعطافپذیری چوب بالای چوب گیلاس باعث میشود تا به راحتی خم شود، همین ویژگی، امکان ساخت لوازم چوبی منحنی با اشکال خاص را فراهم میسازد و طراح لوازم چوبی دست بازی در طراحی دارد.
- قابلیت رنگ آمیزی: چوب گیلاس به راحتی رنگآمیزی میشود و میتوان آن را به رنگهای مختلفی درآورد.
- قابلیت صیقل کاری و پرداخت: سطح صاف و صیقلی چوب گیلاس، آن را برای پرداخت و پولیش ایدهآل میکند. این پرداخت، زیبایی و ظرافت این چوب را دوچندان میکند.

ساز موسیقی از چوب گیلاس
معایب چوب گیلاس
- قیمت: چوب گیلاس، جزو دسته چوبهای نسبتا گران قرار میگیرد. این قیمت بالا، باعث میشود تا نتوان از آن در بسیاری از پروژهها استفاده کرد.
- حساسیت به رطوبت: چوب گیلاس، اگر در معرض رطوبت شدید قرار بگیرد ممکن است تاب بخورد یا تغییر شکل دهد. به همین دلیل استفاده از این چوب در مکانهای مرطوب مانند آشپزخانه یا حمام توصیه نمیشود.
- نیاز به مراقبت: همانطور که در بخش مقاومت چوب گیلاس اشاره کردیم، برای حفظ زیبایی و طول عمر چوب گیلاس، باید به طور دورهای و صحیح از این چوب مراقبت و نگهداری شود.
- محدودیت در ابعاد: الوارهای چوب گیلاس به طور کلی در ابعاد متوسط یافت میشوند. این موضوع، میتواند ساخت لوازم چوبی با ابعاد بسیار بزرگ را دشوارتر کند.
- احتمال وجود رگه های تیره: چوب گیلاس ممکن است دارای رگههای تیره باشد که برای برخی افراد از نظر زیبایی مطلوب نباشد.
نکات نهایی
- برای افزایش مقاومت چوب گیلاس، میتوان از روشهای مختلفی مانند اشباعسازی با مواد شیمیایی و پوششدهی با رزینهای اپوکسی استفاده کرد.
- در صورت استفاده از چوب گیلاس در فضای باز، باید از پوششهای محافظ مناسب مانند رنگهای مخصوص چوب خارجی استفاده کرد.
- برای تمیز کردن چوب گیلاس، باید از دستمالهای نرم و مرطوب استفاده کرد و از شویندههای قوی و اسیدی پرهیز کرد.
جنگل های آمازون، بزرگترین جنگل دنیا است، این جنگلها حدود ۴۰ درصد از مساحت آمریکای جنوبی را پوشاندهاند و دارای بالاترین تنوع گونههای جانوری و گیاهی و اکوسیستمهای مختلف میباشد و به عنوان گنجینهای بینظیر در کره زمین شناخته میشود. در این مقاله قصد داریم به شناخت این جنگل و تنوع گونههای درختی و همچنین عجیبترین درختانی که در این جنگل زندگی میکنند، بپردازیم.
موقعیت جغرافیایی جنگل های آمازون
جنگلهای انبوه و سرسبز آمازون، دارای مساحتی وسیع به اندازه ۵.۵ میلیون کیومتر مربع میباشد، که حدود ۴۰ درصد از مساحت آمریکای جنوبی را شامل میشود. این جنگل، در حوزه ۹ کشور از این قاره گسترده شده است. بخش اعظم آن در کشور برزیل قرار دارد و حدود ۶۰ درصد از مساحت از این جنگل را شامل میشود. کشورهای دیگری همچون پرو، کلمبیا، بولیوی، ونزوئلا، اکوادور، گویان، سورینام و گویان فرانسه نیز در مساحت این جنگل بینظیر سهیم هستند.

موقعیت جغرافیایی جنگل های آمازون
تنوع زیستی جنگل های آمازون
آمازون، بزرگترین جنگل بارانی استوایی جهان دارای بیشترین تنوع زیستی است که شامل: بیش از ۳۰۰۰ گونه درخت، ۳۹۰ گونه پستاندار، ۱۳۰۰ گونه پرنده، ۲.۵ میلیون گونه حشره و ۴۰ هزار گونه گیاه میباشد. همین تنوع زیستی در این جنگل آن را به یک گنجینه بینظیر از حیات وحش تبدیل کرده است. عجیبترین گونه درختان را نیز در این جنگل میتوان یافت که در ادامه به آنها اشاره خواهیم داشت.
تنوع درختان جنگل های آمازون
جنگلهای آمازون، بیش از ۳۰۰۰ گونه درخت دارد که تقریبا ۱۰ درصد از تمام گونههای درخت در سطح جهان را تشکیل میدهد و همچنین این جنگل به عنوان متنوعترین جنگل جهان نیز شناخته شده است. این تنوع شامل درختانی با اندازهها، شکلها، و ویژگیهای منحصربهفرد خود میباشند.
عوامل موثر بر تنوع گونه درختان در جنگل های آمازون
- تنوع آب وهوایی: گستردگی جغرافیایی وسیع جنگل های آمازون، شرایط آبوهوایی متنوعی را برای گونههای مختلف ایجاد کرده است. از گرمای طاقت فرسای استوایی تا رطوبت بالا و بارندگیهای فراوان را میتوان دراین جنگل یافت، که هر کدام از این شرایط برای گونههای خاصی مناسب میباشد. برای مثال درختان بلند و تنومند در مناطقی با بارندگی زیاد و رطوبت بالا رشد خوبی دارند، درحالیکه درختان کوتاهتر و مقاومتر، خواستار آبوهوای خشکتر هستند.
- خاک حاصلخیز: رسوبات حاصل از رودخانهها و فرسایش کوهها، باعث شدهاند که خاک جنگل های آمازون حاصلخیز و سرشار از مواد مغذی باشد، که محیطی برای رشد و پرورش انواع درختان با نیازهای تغذیهای متفاوت را فراهم میسازد.
- رقابت بین گونهها: جنگل های آمازون بسیار انبوه و پرتراکم هستند، همین موضوع باعث رقابت بین گونههای مختلف درختان برای دسترسی بیشتر به نورخورشید، آب و مواد مغذی میشود. همین رقابت بین گونهها، عامل مهمی در تنوع بخشی به این اکوسیستم است. درختانی که در این رقابت پیروز میدان میشوند، باید ویژگیهای خاصی مانند ریشههای عمیقتر، برگهای بزرگتر و یا سیستم فتوسنتزی کارآمدتر داشته باشند.
- انزوا و جدایی جغرافیایی: وسعت و گستردگی جنگل های آمازون باعث شده تا درختان برخی از مناطق به طور جداگانه و با فاصله خیلی زیاد از دیگران رشد کنند. این انزوا و دوری باعث پیدایش گونههای جدید درختان با ویژگیهای منحصربه فرد میشود. برای مثال در جزایر رودخانهای با مناطق مرتفع، ممکن است گونهای از درختان وجود داشته باشند، که در مناطق دیگری یافت نشوند.
- فعالیتهای زمین شناسی: برخی فعالیتهای زمینشناسی مانند فوران آتشفشان، جابجایی زمین و فرسایش خاک، در طور زمان میتوانند باعث ایجاد تغییراتی در چشمانداز جنگل شوند. این تغییرات میتوانند منجر به ایجاد یک زیستگاه جدید و به دنیال آن پیدایش گونههای جدید شود. برای مثال فوران آتشفشان میتواند خاک جدیدی برای رشد گونههای جدید فراهم سازد
- تغییرات آبوهوایی: برخی تغییرات آبوهوایی مانند افزایش دما و خشکسالی میتواند بر تنوع زیستی جنگل های آمازون تاثیر منفی بگذارد. برای مثال برخی درختان ممکن است در برابر این تغییرات مقاوم نباشند و از بین بروند، درحالیکه برخی گونههای دیگر با شرایط جدید سازگار شوند و حتی غالب شوند.
مشهورترین درختان جنگل های آمازون

جنگل های آمازون
درخت ماهون (Swietenia macrophylla): چوب این درخت به لقب « ملکه چوبها » شناخته میشود، به دلیل رنگ خاص و ظاهری که دارد، رنگ این چوب قهوهای مایل به قرمز با رگههای تیره است و پروژههایی که با این چوب کار میشود، ظاهری مجلل و زیبایی ایجاد میکنند. چوب ماهون دارای تراکم بالا و استحکام فوق العادهای است، که همین ویژگی آن، به علاوه ظاهر فوقالعادهاش باعث شده تا در ساخت مبلمان لوکس، آلات موسیقی و قایق استفاده شود. از دیگر ویژگیهای این چوب میتوان به مقاومت بالای آن در برابر پوسیدگی و حشرات اشاره کرد، که امکان استفاده از آن در فضای باز را فراهم میسازد. اما نکته جدی و نگرانکننده درباره این چوب، تجارت غیرقانونی چوب ماهون از جنگل های آمازون است، که باعث شده این درخت در خطر انقراض باشد.
درخت گردو (Juglans neotropica): چوب درخت گردو با لقب « چوب نجیب » شناخته شده است. این چوب به دلیل ظاهر زیبا و استحکام بالا، همواره مورد توجه همگان در سرتاسر دنیا بوده است. چوب گردو دارای رنگ قهوهای تیره با رگههای زیبا و تراکم بالا میباشد. از آنجایی که چوب گردو دارای استحکام بالایی است، از آن در ساخت مبلمان، کفپوش و مجسمهسازی استفاده میکنند.
درخت برزیلی (Caesalpinia echinata): چوب درخت برزیلی به اسم « چوب آتش » شناخته میشود. رنگ این چوب قرمز تیره با رگههای سیاه است. چوب برزیلی تراکم بالا و استحکام عالی از خودش نشان میدهد و همچنین در برابر آب و رطوبت مقاومت بالایی دارد، به همین دلیل در ساخت قایق و کشتی بسیار پرکاربرد است. نکته جالبی که درباره این چوب وجود دارد، رنگ قرمز آن است، این رنگ به دلیل وجود مادهای به نام «رزین» است که در آن وجود دارد.
چوب ساج (Tectona grandis): چوب درخت ساج به « چوب پادشاه » لقب دارد. رنگ این چوب زرد طلایی با رگههای قهوهای است، و دارای تراکم بالا و استحکام فوقالعادهای میباشد، دربرابر آب، پوسیدگی و حشرات مقاومت بالایی دارد. از این چوب برای ساخت مبلمان لوکس، کفپوش و مجسمهسازی استفاده میکنند. و یک حقیقت جالب درباره این چوب این است که روغن موجود در چوب ساج، خاصیت ضدعفونی کننده دارد و به همین دلیل از این چوب برای ساخت ظروف غذاخوری نیز استفاده میشود.
چوب راش(Ochroma pyramidale): چوب درخت راش به « چوب پنبه » لقب گرفته است. رنگ آن سفید یا کرم رنگ میباشد و جزو چوبهای سبک وزن با انعطافپذیری بالا است. از جمله کاربردهای این چوب میتوان به ساخت مبلمان، اسباب بازی و لوازم تزئینی اشاره کرد. و نکته جالبی که درباره آن وجود دارد استفاده از چوب ساج برای ساخت قایق و هواپیما، به دلیل وزن و چگالی پایین آن است.
برترین های جنگل های آمازون:
بلندترین درختان: درختان شائوآ (Shorea altissima) رتبه دوم را در بلندترین درخت در سطح جهان دارد. این درخت دارای ارتفاعی تا ۶۰ متر میباشد که با تاجهای پهن و انبوه در اعماق جنگل های آمازون یافت میشوند.
پیرترین درختان: درختان جارکارندا (Jacaranda caroba) با قدمتی بیش از ۱۰۰۰ سال به عنوان پیرترین درخت در حنگل های آمازون شناخته میشود. این درخت با گلهایی زیبا به رنگ بنفش در سرتاسر جنگل یافت میشود.
کمیابترین درختان: درختان پائو روزا یا چوب رز، یک از کمیابترین درختان در جنگل های آمازون است. چوب این درخت به رنگ قرمز است و از آنجایی که برای مصارف دارویی و عطرسازی پرکاربرد میباشد، در معرض خطر انقراض قرار دارد.
عجیب ترین درختان

عجیبترین گونههای جنگل های آمازون
انتخاب عجیبترین گونه درخت، از بین بیش از ۳۰۰۰ گونه درخت در جنگل های آمازون کار آسانی نیست، چرا که این زیستگاه میزبان هزاران گونه مختلف با خصوصیات و ویژگیهای منحصربه فردشان است. اما در اینجا لیستی از درختان خاص و جالب در این جنگل را جمعآوری کردهایم.
- درخت جاکارندا کاروبا (Jacaranda caroba): این درخت که به « آفتابگردان برزیلی » نیز معروف است و به عنوان پیرترین درخت در آمازون نیزشناخته شده است، به دلیل گلهای بنفش و زیبای خود که در فصل بهار شکوفه میکنند، شناخته میشود. گلهای این درخت تمام درخت را به قدری میپوشانند که جلوهای زیبا را ایجاد میکند.
- درخت سسیل (Cecropia): درخت سسیل برگهای بزرگ و چترمانندی دارد که ظاهری خاص و متمایزی را ایجاد میکند. این درخت روش متفاوت و عجیبی برای محافظت از خود در برابر حشرات و حیوانات دیگر دارد، به این نحوه که ساقه و ریشههای آن محل زندگی مورچهها هستند، و برگهای آن لانه مورچهها هستند. مورچهها درعوض، از این درخت در برابر سایر حشرات و حیوانات محافظت میکنند.
- درخت خون اژدها (Dracaena cinnabari): این درخت دارای صمغ قرمز رنگی است که از خود ترشح میکند. این صمغ در طب سنتی بسیار کاربرد دارد و گفته شده که خواص درمانی زیادی دارد.
- درخت تخته (Couratari guianensis): نکتهای که این درخت را عجیب میکند، میوههای غولپیکر آن است، میوههای این درخت ۲۵ کیلومتر وزن دارند و همین موضوع باعث شهرت آن شده است. اما میوه این درخت فقط مناسب حیوانات خاصی است، چراکه سمی هستند.
- درخت چیکو (Manilkara bidentata): این درخت به خاطر ظاهر عجیبی که دارد مشهور شده است. درخت چیکو پوستی خاکستری دارد و ظاهرش شبیه به سنگ است. چوب آن بسیار سخت و سنگین است. از این چوب برای ساخت مجسمه و لوازم تزئینی استفاده میشود.
در این جنگل گونههای بسیار بیشتری از لیسیتی که تهیه کردیم وجود دارد، اما نکته مهمترحفظ تنوع گونههای متنوع در جنگل های آمازون بسیار مهم است چرا که این اکوسیستم نقش حیاتی در حفظ تنوع زیستی در کره زمین ایفا میکند.
منبع: