چوب گیلاس، در صنایع مبلمان‌سازی و دکوراسیون داخلی، یکی از محبوب‌ترین و ارزشمندترین چوب‌ها می‌باشد. چوب گیلاس به دلیل ظاهری زیبا، مقاومت و استحکام بالا، رنگ جذاب و قابلیت انعطاف‌پذیری که دارد، برای ساخت انواع لوازم چوبی مانند میز، صندلی، کمد، کفپوش، آلات موسیقی و مجسمه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مقاله قصد داریم که به بررسی چوب گیلاس، از جمله خصوصیات ظاهری و فیزیکی، محل رشد، مقاومت، موارد مصرف، مزایا و معایب آن بپردازیم.
درخت گیلاس
چوب گیلاس از درخت گیلاس با نام علمی Prunus avium، برداشت می‌شود. این درخت، بسیار زیبا و مثمرثمر است، چراکه علاوه بر چوب باارزشی که دارد، میوه‌های خوشمزه‌ای نیز از آن قابل برداشت است. این درخت بومی مناطق معتدل نیمکره شمالی است و در جنگل‌ها، باغ ها و مزارع به چشم می‌خورد. این درخت می‌تواند تا ارتفاع ۲۰ متر و طول عمری تا ۱۰۰ سال برسد. چوب گیلاس برداشت شده از این درخت، به دلیل داشتن خاصیت ضدعفونی کنندگی، در گذشته برای ساخت ظروف چوبی استفاده می‌شد؛ هرچند که اکنون نیز یکی از چوب‌های زیبا برای ساخت ظروف چوبی است.
درختان گیلاس در مناطق معتدل نیمکره شمالی، به ویژه در اروپا و آمریکای شمالی رشد می‌کند. خاستگاه اصلی این درخت، کوه‌های قفقاز و شمال ترکیه است. درختان گیلاس به طور طبیعی در جنگل‌ها و مراتع رشد می‌کنند و می‌توان آن‌ها را به صورت مصنوعی نیز در باغ‌ها و مزارع کاشت.
پراکندگی درخت گیلاس در ایران
درخت گیلاس در نقاط بسیار زیادی از ایران، به ویژه نواحی کوهستانی و معتدل یافت می‌شود. از جمله مهمترین مناطق کشت گیلاس در ایران می‌توان به استان‌های آذربایجان شرقی و غربی، کردستان، لرستان، همدان، زنجان، خراسان رضوی و شمالی، و البرز اشاره کرد.
خصوصیات ظاهری و فیزیکی چوب گیلاس
چوب گیلاس
- رنگ: چوب گیلاس دارای طیف رنگی متنوعی است، از صورتی کم‌رنگ تا قهوه‌ای مایل به قرمز. همچنین رگه‌هایی به صورت صاف و مستقیم، زیبایی آن را چند برابر می‌کند.
- بافت: چوب گیلاس، بافتی ریز و متراکم دارد و سطح آن صاف و صیقلی است. همین ویژگی این چوب را برای پرداخت و رنگ‌آمیزی ایده آل می‌کند.
- چگالی: وزن چوب گیلاس نسبتا سنگین است و از نظر چگالی، چگالی متوسطی دارد. این چگالی، به چوب گیلاس استحکام و مقاومت بالایی در برابر ضربه و خراشیدگی می‌دهد که جلوتر بیشتر به آن می‌پردازیم.
- قابلیت انعطاف پذیری: چوب گیلاس از آن دسته چوب‌ها با انعطاف‌پذیری بالایی است که به راحتی خم می‌شود. همین ویژگی آن را به انتخاب عالی برای ساخت لوازم چوبی با اشکال خاص و منحنی و ظریف مناسب می‌سازد.
مقاومت چوب گیلاس
چوب گیلاس، از لحاظ استحکام و مقاومت در بین چوب‌ها، در رده متوسط قرار دارد. این چوب در برابر ضربه، خراشیدگی و پوسیدگی تا حدی مقاوم است اما در برابر رطوبت زیاد ممکن است تاب بخورد یا تغییر شکل دهد. در بخش بعدی به بررسی تک به تک آن‌ها می‌پردازیم:
- ضربه و خراشیدگی: چوب گیلاس به دلیل داشتن چگالی و سختی متوسطی که دارد، تا حدودی می‌تواند در برابر ضربه و خراشیدگی از خود مقاومت نشان دهد. با این حال، به اندازه چوب‌های سختی همچون بلوط و گردو توانایی مقاومت در برابر ضربه و خراشیدگی را ندارد.
- پوسیدگی: به دلیل وجود مواد طبیعی ضدپوسیدگی داخل چوب گیلاس، این چوب تا حدی دربرابر پوسیدگی مقاوم است. اما با این حال برای افزایش مقاومت چوب گیلاس در برابر پوسیدگی، باید آن را در مکان‌های خشک و با رطوبت کم استفاده کرد و به طور دوره‌ای آن را با روغن یا لاک مناسب پوشش داد.
- حشرات: مواد تلخی درون چوب گیلاس وجود دارد که این چوب را در برابر حمله حشرات مقاوم می‌سازد. با این حال، برای جلوگیری از آسیب ناشی از حمله حشرات، بهتر است که از این چوب در مکان‌های عاری از حشرات استفاده کرد و به شکل دوره‌ای این چوب را با سموم مناسب ضدعفونی کرد.
- نورخورشید: چوب گیلاس، در معرض نور مستقیم خورشید به مرور زمان رنگ خود را از دست می‌دهد و به رنگ خاکستری در می‌آید. برای جلوگیری از این امر، باید از این چوب در مکان‌هایی که در معرض نور مستقیم خورشید نیستند استفاده کرد و یا از پوشش‌های محافظ مانند لاک‌های ضد UV استفاده کرد.
چوب گیلاس برای دکوراسیون اداری
عوامل موثر بر مقاومت چوب گیلاس
- کیفیت چوب: عوامل مختلفی مانند محل رویش درخت گیلاس، شرایط آب‌وهوایی، سن درخت و روش برش چوب بر کیفیت چوب تاثیر مستقیم می‌گذارد. چوب با کیفیت، مقاومت بیشتری در برابر عوامل مختلف از خود نشان می‌دهد.
- مراقبت از چوب: مراقبت از چوب شامل تمیز کردن، گردگیری، روغن‌کاری و صیقل‌کاری دوره‌ای، نقش مهمی در حفظ مقاومت و افزایش طول عمر چوب گیلاس دارد. در مقاله روش‌های نگهداری از چوب، به ده روش ساده و دردسترس اشاره کرده‌ایم، که برای افزایش مقاومت و طول عمر لوازم چوبی‌تان، کمک کننده خواهد بود.
- شرایط محیطی: مکان استفاده از چوب گیلاس خیلی مهم است، همانطور که در بخش قبل اشاره کردیم، حدالامکان از چوب گیلاس نباید در مکان‌هایی با رطوبت بالا استفاده کرد، و بهتر است در مکان‌های خشک و با رطوبت کم، برای حفظ مقاومت و طول عمر این چوب استفاده شود.
چوب سخت یا نرم؟
چوب گیلاس نه چوب سخت و نه چوب نرم است، بلکه در دسته چوب‌های نیمه‌سخت یا چوب‌های « میانه » قرار می‌گیرد. این نوع چوب‌ها، ویژگی‌هایی از هر دو گروه چوب‌های سخت و نرم را دارا هستند. این بدان معناست که چوب گیلاس نه به نرمی چوب‌های نرم مانند کاج و صنوبر است و نه به سختی چوب‌های سخت مانند افرا و بلوط است.
موارد مصرف چوب گیلاس
ساخت کابینت آشپزخانه از چوب گیلاس
- مبلمان سازی: چوب گیلاس، به دلیل رنگ خاص با رگه‌های ظریف و منحصربه فردش، یک از محبوب‌ترین چوب‌ها در ساخت انواع مبلمان اداری و منزل شناخته شده است. مبلمان ساخته شده از این چوب، ظاهری شیک، کلاسیک و لوکس دارند و می‌توانند گرمای خاصی را به فضا ببخشند.
- دکوراسیون داخلی: برای ساخت انواع لوازم دکوراسیون داخلی مانند کمد، کابینت، در، پنجره، پارکت، قرنیز، پله و نرده، چوب گیلاس همواره یکی از بهترین انتخاب‌ها بوده است، چراکه، لوازم ساخته شده با این چوب، ظرافت و زیبایی دارند که جلوه‌ای چشم‌نواز و منحصربه فرد ایجاد می‌کنند.
- آلات موسیقی: چوب گیلاس، به دلیل یکسری از ویژگی‌ها مانند استحکام، انعطاف‌پذیری و طنین صوتی دلنشین، یکی از بهترین چوب‌ها برای ساخت انواع آلات موسیقی مانند گیتار، ویولن، پیانو و سازهای کوبه‌ای می‌باشد. لواز م موسیقی ساخته شده از این چوب، صدایی گرم، شفاف و ظریف دارند و مورد علاقه نوازندگان و هنرمندان در سراسر جهان هستند.
- صنایع دستی: از چوب گیلاس با آن رنگ گرمی که دارد، برای ساخت انواع صنایع دستی مانند ظروف چوبی، مجسمه، تابلو و اشیاء تزئینی نیز استفاده می‌شود.
مزایا و معایب استفاده از چوب گیلاس
مانند هر چوب دیگری، استفاده از چوب گیلاس نیز، دارای مزایا و معایبی می‌باشد که باید قبل از خرید و استفاده از آن، آن‌ها را درنظر گرفت. در ادامه به مزایا و معایب چوب گیلاس می‌پردازیم.
مزایای چوب گیلاس
- زیبایی: یکی از دلایل اصلی محبوبیت چوب گیلاس، زیبایی منحصربه فرد آن است، رنگ کرم و رگه‌های ظریف و صاف این چوب، ظاهری بسیار زیبا و چشم‌نوازی را ایجاد می‌کند. این زیبایی، به مبلمان و لوازم ساخته شده از چوب گیلاس، جلوه‌ای شیک و لوکس می‌بخشد.
- استحکام: چوب گیلاس، چگالی و استحکام بالایی دارد و تا حدی در برابر ضربه، خراشیدگی و پوسیدگی مقاوم است. این ویژگی‌ها، باعث می‌شود تا لوازم ساخته شده با این چوب، طول عمر بیشتری داشته باشند.
- قابلیت انعطاف پذیری: انعطاف‌پذیری چوب بالای چوب گیلاس باعث می‌شود تا به راحتی خم شود، همین ویژگی، امکان ساخت لوازم چوبی منحنی با اشکال خاص را فراهم می‌سازد و طراح لوازم چوبی دست بازی در طراحی دارد.
- قابلیت رنگ آمیزی: چوب گیلاس به راحتی رنگ‌آمیزی می‌شود و می‌توان آن را به رنگ‌های مختلفی درآورد.
- قابلیت صیقل کاری و پرداخت: سطح صاف و صیقلی چوب گیلاس، آن را برای پرداخت و پولیش ایده‌آل می‌کند. این پرداخت، زیبایی و ظرافت این چوب را دوچندان می‌کند.
ساز موسیقی از چوب گیلاس
معایب چوب گیلاس
- قیمت: چوب گیلاس، جزو دسته چوب‌های نسبتا گران قرار می‌گیرد. این قیمت بالا، باعث می‌شود تا نتوان از آن در بسیاری از پروژه‌ها استفاده کرد.
- حساسیت به رطوبت: چوب گیلاس، اگر در معرض رطوبت شدید قرار بگیرد ممکن است تاب بخورد یا تغییر شکل دهد. به همین دلیل استفاده از این چوب در مکان‌های مرطوب مانند آشپزخانه یا حمام توصیه نمی‌شود.
- نیاز به مراقبت: همانطور که در بخش مقاومت چوب گیلاس اشاره کردیم، برای حفظ زیبایی و طول عمر چوب گیلاس، باید به طور دوره‌ای و صحیح از این چوب مراقبت و نگهداری شود.
- محدودیت در ابعاد: الوارهای چوب گیلاس به طور کلی در ابعاد متوسط یافت می‌شوند. این موضوع، می‌تواند ساخت لوازم چوبی با ابعاد بسیار بزرگ را دشوارتر کند.
- احتمال وجود رگه های تیره: چوب گیلاس ممکن است دارای رگه‌های تیره باشد که برای برخی افراد از نظر زیبایی مطلوب نباشد.
نکات نهایی
- برای افزایش مقاومت چوب گیلاس، می‌توان از روش‌های مختلفی مانند اشباع‌سازی با مواد شیمیایی و پوشش‌دهی با رزین‌های اپوکسی استفاده کرد.
- در صورت استفاده از چوب گیلاس در فضای باز، باید از پوشش‌های محافظ مناسب مانند رنگ‌های مخصوص چوب خارجی استفاده کرد.
- برای تمیز کردن چوب گیلاس، باید از دستمال‌های نرم و مرطوب استفاده کرد و از شوینده‌های قوی و اسیدی پرهیز کرد.