چوب بامبو یک نوع چوب نسبتا جدیدی است. از نظر گیاه‌شناسی، بامبو یک نام کلی برای گروهی از گونه‌های علفی اختصاص داده میشود. طبق آمار به ثبت رسیده، حدود ۱۶۰۰ گونه مختلف از بامبو وجود دارد، که از همه گونه‌های آن امکان تهیه چوب وجود ندارد. تنها گونه‌ای که این امکان را فراهم می‌کند، گونه Phyllostachys Pubescens می‌باشد که به نام “بامبو موزو” نیز شناخته میشود. بامبو موزو عمدتا در چین و تا ارتفاع ۲۰ متر و قطر ۱۰ تا ۱۲ سانتی متر رشد می‌کند. محل موردعلاقه این گونه برای رشد عمدتا در نزدکی کوهستان و مزارع می‌باشد.
بامبو
گیاه بامبو، برخلاف درختان از همان ابتدا با عرض کامل و بدون کاهش یا افزایش افقی، رشد می‌کنند. برخی از گونه‌های آن می‌توانند در هر روز تا ۹۰ سانتی متر رشد کنند. بعد از گذشت یکسال، گیاه بامبو به ارتفاع خاص خود می‌رسد و در سال‌های بعد، رشد را در ساقه اصلی ادامه می‌دهد تا سفت و محکم شود. محکم شدن و قدرت گرفتن بامبو برای دو تا چهارسال آینده ادامه پیدا می‌کند، اکثر گونه‌های بامبو تنها در دو تا سه سال به بلوغ کامل می‌رسند. بعد از گذشت این دوره، که بامبو بالغ شده است باید سریعا برای برداشت اقدام شود چرا که در غیر این صورت پروسه قارچ و پوسیدگی آغاز میشود و به تدریج به داخل ساقه نفوذ می‌کند. گیاه را در چند سال ضعیف می‌کند و درنهایت باعث تخریب کامل آن میشود. به همین دلیل بازه برداشت بامبو بعد از رسیدن به بلوغ بسیار با اهمیت می‌باشد تا بامبویی با مقاومت و سختی بهینه برداشت شود.
چوب بامبو
ساخت چوب بلوط
بعد از برداشت گیاه بامبو، استفاده مستقیم از ساقه‌های آن امکان‌پذیر نیست و باید طی یک پروسه آماده‌سازی، چوب‌های بامبو به مرحله استفاده برسند. در زیر بصورت خلاصه به مراحل تولید چوب بامبو اشاره شده است:
۱.تقسیم بامبو: بعد از جداسازی ساقه بامبو از گیاه، آن را به قطعات کوچک تقسیم می‌کنند.
۲.پاک‌سازی و تمیز کردن: لایه‌های سبز و نود از این قطعات بامبو جدا میشود.
۳.تراش و صیقل‌دهی: باید سطح این قطعات بامبو صیقل داده شود تا شکل و اندازه یکسان و یکنواختی داشته باشند، پس باید این قطعات را تراش و صیقل دهند.
۴.چسباندن قطعات: بعد از آماده سازی این قطعات، آن‌ها را با بهم می‌چسبانند تا تخته‌های چوبی ایجاد شود.
با این روش، می‌توان از چوب بامبو برای ساخت مبلمان، سازه‌های چوبی، و دیگر محصولات استفاده نمود.
ویژگی های ظاهری چوب بامبو
رنگ چوب بامبو
رنگ چوب بامبو معمولا رنگ یکدست و زرد کم رنگ تا تقریبا سفید می‌باشد. بامبویی که برای مدت زیادی بریده نشود اغلب دچار پوسیدگی قارچی میشود و لکه‌های قهوه‌ای یا سیاه بر روی چوب ایجاد میشود.
بافت و خطوط چوب بامبو
چوب بامبو از گیاهی تک لپه از خانواده‌ی علفیان بدست می‌آید، در این گیاه تفاوتی بین چوب جوان و مغز چوب وجود ندارد و همچنین حلقه‌های رشد ندارد. بافت آن بسیار یکنواخت و بسته به تراکم از متوسط تا ظریف متغیر است. بامبویی که بریده میشود و به الوار تیدیل میشود در هر گره روی ساقه دارای تغییرات دوره‌ای درالیاف خواهد بود.
بامبو چوب سخت است یا نرم؟
ساقه‌های بامبو بعد از برش
همانطور که اشاره شد بامبو یک چوب نیست، بلکه چوبی است که از گونه علفی به نام موزو ساخته میشود. در واقع زمانی که سلولز بامبو به طور کامل رشد کند و ساقه آن محکم و سفت شود، به این معناست که چوب بامبو بالغ شده و قابل برداشت می‌باشد. این ساقه‌های بامبو توخالی هستند و مانند تنه درخت قابل برش به تخته نیستند، بلکه باید آن‌ها را به چوب تبدیل کرد، همانطور که در بخش‌های قبل به آن اشاره شد. در نتیجه چوب بامبو نه چوب سخت است و نه چوب نرم. همچنین به این موضوع اشاره کنیم، چون ما در این مقاله درباره چوب ساخته شده از بامبو صحبت می‌کنیم بطور مستقیم آن را چوب بامبو خطاب می‌کنیم.
آیا چوب بامبو پایدار است؟
پایدار بودن چوب به معنای سازگاری با محیط‌زیست و طول عمر بالا می‌باشد، پس می‌توانیم بگوییم که چوب بامبو یک ماده بسیار پایدار می‌باشد، دیگر دلایلی که چرا چوب بامبو پایدار است:
- رشد سریع: بامبو از جمله گیاهانی است که به سرعت رشد می‌کند و می‌توان بدون آسیب به اکوسیستم از آن برداشت شود.
- تجدیدپذیری: بامبو برخلاف درختان بعد از برداشت مجددا رشد می‌کند و به سرعت بالغ وقابل برداشت میشود که همین ویژگی آن را منبعی قابل تجدید تبدیل می‌کند.
- قدرت و مقاومت: قدرت بامبو حتی در برخی موارد از چوب نیز بیشتر است، برای مثال قدرت کششی بامبو حدود دو برابر چوب است.
- زیست‌محیطی بودن: بامبو در شرایط مختلف آب و هوایی و نوع خاک رشد می‌کند.
- عمر طولانی: حتی اگر بامبو برای ساخت چوب استفاده شود، در فصل بعدی با قدرت کامل خود تجدید میشود.
کاربرد چوب بامبو
استفاده از چوب بامبو در کفپوش، میز و تخته سرو
مانند چوب درختان، جوب بامبو نیز در مصارف مختلفی کاربرد دارد. نحوه ساخته شدن چوب بامبو تعیین می‌کند که برای چه مصارفی قابل استفاده است، که در زیر بصورت خلاصه، موارد استفاده از آن را خواهیم داشت:
- کفپوش
- نما در گزینه‌ها و ابعاد نصب مختلف
- پنل و ورق برای انواع کاربردهای تزئینی و همچنین به عنوان مثال، علائم راهنمایی و رانندگی
- کفپوش برای فضاهای داخلی تجاری و مسکونی
- تیر برای استفاده در فضای داخلی و خارجی، به عنوان مثال برای مبلمان ، سقف
- در صنعت کاغذ سازی
- ساخت سازه های موسیقی مانند فلوت، سازه های بادی و …
- ساخت لوازم چوبی مانند: قلاب های ماهیگیری، نردبان ها و…
- ظروف چوبی مانند تخته سرو
تفاوت چوب بامبو با چوب درختان
تفاوت چوب بامبو با چوب درختان
مزایا چوب بامبو نسبت به چوب درختان
- ادامه رشد بعد از قطع: رشد بامبو برخلاف درختان بعد از برداشت قطع نمی‌شود. بامبو گیاهی است که بعد از برداشت به رشد خود ادامه می‌دهد، درحالی که با قطع شدن درخت، درواقع آن درخت می‌میرد.
- جذب کربن دی اکسید:بامبو نسبت به درختان به ازای هر هکتار، مقدار نسبتا زیادی CO2 جذب می‌کند.
- سازگارتر برای رشد: بامبو گیاهی است که در زمین‌های تخریب شده که کمتر حاصلخیز هستند، می‌توانند رشد کنند.
- مقاوم در برابر آتش:چوب بامبو از چوب درختان در برابر آتش مقاوم‌تر است. چرا که چوب بامبوی فشرده نسبت به اکثر انواع چوب دارای چگالی بیشتری است و در برابر آتش مقاومت بیشتر از خود نشان می‌دهد.
- رشد سریعتر: ساقه‌های بامبو در یک دوره ۵ ساله بالغ می‌شوند و به مرحله برداشت می‌رسند.
- حفظ ابعاد: چوب‌های بامبو به دلیل فشرده‌سازی و لمینه‌شدن، بعد از مصرف ابعاد و اندازه خود را حفظ می‌کنند.
- حفظ منابع طبیعی: بامبو از قطع بی‌رویه جنگل‌ها جلوگیری می‌کند. و بعد از هرسری برداشت نیازی به کاشت مجدد مانند درختان نیست.
معایب چوب بامبو نسبت به درختان
- رشد در مناطق گرمسیری : درختان را می‌توان در هر محلی کاشت و برش داد و به مرحله استفاده رساند اما چوب بامبو فقط از گونه‌های بامبو رشد داده شده در مناطق گرمسیری تولید میشود. بامبو هنوز به عنوان چوب اروپایی در دسترس نیست.
- پروسه فشرده سازی تا مصرف: ساقه‌های برش داده شده بامبو ابتدا باید به صورت تخته یا تیر تبدیل شوند تا به مرحله استفاده برسند، درحالی‌که چوب‌ها به طور مستقیم بعد از برش قابل استفاده هستند.
- وزن سنگین تر: چوب‌های بامبو به دلیل اینکه از چند نوار از ساقه‌های بامبو ساخته می‌شوند، به مراتب وزن سنگین‌تری نسبت به چوب درختان دارند.
- گران قیمت تر:چوب‌های بامبو از لحاظ هزینه، نسبت به چوب‌های نرم اروپایی گران‌تر هستند. اما در مقایسه با چوب‌های سخت گرمسیری قیمت مناسب‌تری دارند.
با وجود این شباهت‌ها و تفاوت‌ها، چوب بامبو همچون چوب درختان برای پروفایل‌دهی، تکمیل و ساخت یک پروژه کاربرد دارد و کاری با کیفیت همچون چوب درختان را ارائه می‌دهد.
مزایای استفاده از چوب بامبو
استفاده از چوب بامبو برای نمای بیرونی
- زیبایی ظاهری: درست است که بامبو به لحاظ ظاهری ساده می‌باشد اما آن زیبایی طبیعی که دارد معمولا در حوزه‌های دکوراتیو بسیار پرکاربرد است.
- انعطاف‌پذیری: چوب بامبو دارای انعطاف‌پذیری مطلوبی است که باعث میشود در برابر خمش و فشار مقاوم باشد.
- مقاومت و استحکام: چوب بامبو دارای استحکام و مقاومت بسیار بالایی می‌باشد که می‌توان از آن در صنایع مختلفی استفاده کرد.
معایب استفاده از چوب بامبو
- حساسیت به رطوبت: چوب بامبو نسبت به چوب‌های دیگر نسبت به رطوبت حساسیت بیشتری دارد. و همچنین ممکن است در محیط‌های خیلی خشک و یا خیلی مرطوب، ممکن است تغییر شکل دهد یا ترک بخورد.
- حساسیت به ضربه‌ها: اگرچه چوب بامبو مقاومت مطلوبی دارد، اما در مقابل ضربه‌های شدید، ممکن است خراب شود.
- محدودیت در ابعاد و طول: چوب بامبو معمولاً در ابعاد محدودتری در دسترس است و برای پروژه‌های بزرگ ممکن است نیاز به اتصال قطعات داشته باشد.
- پراکندگی نامنظم رنگ: چوب بامبو دارای رنگ‌های متنوعی است، اما پراکندگی نامنظم رنگ ممکن است در برخی پروژه‌ها مشکل‌ساز شود.
نکات پایانی درباره بامبو و کار با آن
چوب بامبو
حساسیت/سمیت
گزارش‌های نادری درباره ایجاد حساسیت و تحریک پوستی از بامبو وجود دارد اما مشخص نیست که آیا خود بامبو باعث این تحریک میشود یا اینکه قارج های تخریبی که امکان دارد در آن باشد باعث این اتفاق میشود.
خشک شدن بامبو
زمانی که بامبو برای اولین بار خشک میشود مقدار خیلی زیادی رطوبت را از دست می‌دهد، قطر ساقه اصلی ۱۰ تا ۱۶ درصد و ضخامت دیواره آن ۱۵ تا ۱۷ درصد کاهش سایز پیدا می‌کند. الخصوص بخش بیرونی ساقه اصلی بیشتر دچار این کاهش سایز میشود، به همین دلیل اگر بامبو سریع خشک شود، ممکن است که بر روی سطح بیرونی ساقه اصلی، ترک‌هایی ایجاد شود. با این وجود بعد از این پروسه، بامبو به رطوبت مناسب خود می‌رسد و دیگر نسبت به حرارت چنین واکنشی نشان نمی‌دهد و نسبتا پایدار میشود.
قابلیت کار
در استفاده از بامبو، بنابر استاندارهای نجاری، کار با بامبو می‌تواند متفاوت باشد. کار با آن لزوما دشوار نیست، اما بسته به نوع آن ممکن است که هنگام کار نیاز به یکسری مراقبت‌ها داشته باشید. برای مثال هنگام برش عرضی بامبو، الیاف آن تمایل به شکافتن و بیرون کشیدن دارد، که برای جلوگیری از این اتفاق بهتر است که قبل از برش، بر روی خط برش نوار چسب چسبانده شود.
از طرف دیگر بامبو حاوی مقدار زیادی سلیس( از ۰.۵ تا ۴ درصد) می‌باشد، تقریبا بطور کامل در لایه‌های بیرونی ساقه وجود دارد، به همین دلیل هنگام برش باید احتیاد شود. استفاده از تیغه‌های کاربید و سنباده زدن به جای رنده کاری ضخامت با تیغه‌های فولادی پیشنهاد میشود. این کارها برای طول عمر لبه‌های برش و کیفیت سطح نهایی مناسب است. به هنگام تراشیدن بامبوها، ابزارها به‌سرعت کند می‌شوند و ایجاد شکاف کم عمق بر روی تنه آن‌ها رایج است، که با سنباده زدن به یک سطح صاف کلی دست می‌یابید. همچنین چسب، رنگ و پرداخت روی بامبو به خوبی عمل می‌کند.