جنگل های آمازون، بزرگترین جنگل دنیا است، این جنگل‌ها حدود ۴۰ درصد از مساحت آمریکای جنوبی را پوشانده‌اند و دارای بالاترین تنوع گونه‌های جانوری و گیاهی و اکوسیستم‌های مختلف می‌باشد و به عنوان گنجینه‌ای بینظیر در کره زمین شناخته می‌شود. در این مقاله قصد داریم به شناخت این جنگل و تنوع گونه‌های درختی و همچنین عجیب‌ترین درختانی که در این جنگل زندگی می‌کنند، بپردازیم.
موقعیت جغرافیایی جنگل های آمازون
جنگل‌های انبوه و سرسبز آمازون، دارای مساحتی وسیع به اندازه ۵.۵ میلیون کیومتر مربع می‌باشد، که حدود ۴۰ درصد از مساحت آمریکای جنوبی را شامل می‌شود. این جنگل، در حوزه ۹ کشور از این قاره گسترده شده است. بخش اعظم آن در کشور برزیل قرار دارد و حدود ۶۰ درصد از مساحت از این جنگل را شامل می‌شود. کشورهای دیگری همچون پرو، کلمبیا، بولیوی، ونزوئلا، اکوادور، گویان، سورینام و گویان فرانسه نیز در مساحت این جنگل بینظیر سهیم هستند.
موقعیت جغرافیایی جنگل های آمازون
تنوع زیستی جنگل های آمازون
آمازون، بزرگترین جنگل بارانی استوایی جهان دارای بیشترین تنوع زیستی است که شامل: بیش از ۳۰۰۰ گونه درخت، ۳۹۰ گونه پستاندار، ۱۳۰۰ گونه پرنده، ۲.۵ میلیون گونه حشره و ۴۰ هزار گونه گیاه می‌باشد. همین تنوع زیستی در این جنگل آن را به یک گنجینه بینظیر از حیات وحش تبدیل کرده است. عجیب‌ترین گونه درختان را نیز در این جنگل می‌توان یافت که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم داشت.
تنوع درختان جنگل های آمازون
جنگل‌های آمازون، بیش از ۳۰۰۰ گونه درخت دارد که تقریبا ۱۰ درصد از تمام گونه‌های درخت در سطح جهان را تشکیل می‌دهد و همچنین این جنگل به عنوان متنوع‌ترین جنگل جهان نیز شناخته شده است. این تنوع شامل درختانی با اندازه‌ها، شکل‌ها، و ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود می‌باشند.
عوامل موثر بر تنوع گونه درختان در جنگل های آمازون
- تنوع آب وهوایی: گستردگی جغرافیایی وسیع جنگل های آمازون، شرایط آب‌وهوایی متنوعی را برای گونه‌های مختلف ایجاد کرده است. از گرمای طاقت فرسای استوایی تا رطوبت بالا و بارندگی‌های فراوان را می‌توان دراین جنگل یافت، که هر کدام از این شرایط برای گونه‌های خاصی مناسب می‌باشد. برای مثال درختان بلند و تنومند در مناطقی با بارندگی زیاد و رطوبت بالا رشد خوبی دارند، درحالی‌که درختان کوتاه‌تر و مقاوم‌تر، خواستار آب‌وهوای خشک‌تر هستند.
- خاک حاصلخیز: رسوبات حاصل از رودخانه‌ها و فرسایش کوه‌ها، باعث شده‌اند که خاک جنگل های آمازون حاصلخیز و سرشار از مواد مغذی باشد، که محیطی برای رشد و پرورش انواع درختان با نیازهای تغذیه‌ای متفاوت را فراهم می‌سازد.
- رقابت بین گونه‌ها: جنگل های آمازون بسیار انبوه و پرتراکم هستند، همین موضوع باعث رقابت بین گونه‌های مختلف درختان برای دسترسی بیشتر به نورخورشید، آب و مواد مغذی می‌شود. همین رقابت بین گونه‌ها، عامل مهمی در تنوع بخشی به این اکوسیستم است. درختانی که در این رقابت پیروز میدان می‌شوند، باید ویژگی‌های خاصی مانند ریشه‌های عمیق‌تر، برگ‌های بزرگ‌تر و یا سیستم فتوسنتزی کارآمدتر داشته باشند.
- انزوا و جدایی جغرافیایی: وسعت و گستردگی جنگل های آمازون باعث شده تا درختان برخی از مناطق به طور جداگانه و با فاصله خیلی زیاد از دیگران رشد کنند. این انزوا و دوری باعث پیدایش گونه‌های جدید درختان با ویژگی‌های منحصربه فرد می‌شود. برای مثال در جزایر رودخانه‌ای با مناطق مرتفع، ممکن است گونه‌ای از درختان وجود داشته باشند، که در مناطق دیگری یافت نشوند.
- فعالیت‌های زمین شناسی: برخی فعالیت‌های زمین‌شناسی مانند فوران آتشفشان، جابجایی زمین و فرسایش خاک، در طور زمان می‌توانند باعث ایجاد تغییراتی در چشم‌انداز جنگل شوند. این تغییرات می‌توانند منجر به ایجاد یک زیستگاه جدید و به دنیال آن پیدایش گونه‌های جدید شود. برای مثال فوران آتشفشان می‌تواند خاک جدیدی برای رشد گونه‌های جدید فراهم سازد
- تغییرات آب‌وهوایی: برخی تغییرات آب‌وهوایی مانند افزایش دما و خشکسالی می‌تواند بر تنوع زیستی جنگل های آمازون تاثیر منفی بگذارد. برای مثال برخی درختان ممکن است در برابر این تغییرات مقاوم نباشند و از بین بروند، درحالی‌که برخی گونه‌های دیگر با شرایط جدید سازگار شوند و حتی غالب شوند.
مشهورترین درختان جنگل های آمازون
جنگل های آمازون
درخت ماهون (Swietenia macrophylla): چوب این درخت به لقب « ملکه چوب‌ها » شناخته می‌شود، به دلیل رنگ خاص و ظاهری که دارد، رنگ این چوب قهوه‌ای مایل به قرمز با رگه‌های تیره است و پروژه‌هایی که با این چوب کار می‌شود، ظاهری مجلل و زیبایی ایجاد می‌کنند. چوب ماهون دارای تراکم بالا و استحکام فوق العاده‌ای است، که همین ویژگی آن، به علاوه ظاهر فوق‌العاده‌اش باعث شده تا در ساخت مبلمان لوکس، آلات موسیقی و قایق استفاده شود. از دیگر ویژگی‌های این چوب می‌توان به مقاومت بالای آن در برابر پوسیدگی و حشرات اشاره کرد، که امکان استفاده از آن در فضای باز را فراهم می‌سازد. اما نکته جدی و نگران‌کننده درباره این چوب، تجارت غیرقانونی چوب ماهون از جنگل های آمازون است، که باعث شده این درخت در خطر انقراض باشد.
درخت گردو (Juglans neotropica): چوب درخت گردو با لقب « چوب نجیب » شناخته شده است. این چوب به دلیل ظاهر زیبا و استحکام بالا، همواره مورد توجه همگان در سرتاسر دنیا بوده است. چوب گردو دارای رنگ قهوه‌ای تیره با رگه‌های زیبا و تراکم بالا می‌باشد. از آن‌جایی که چوب گردو دارای استحکام بالایی است، از آن در ساخت مبلمان، کفپوش و مجسمه‌سازی استفاده می‌کنند.
درخت برزیلی (Caesalpinia echinata): چوب درخت برزیلی به اسم « چوب آتش » شناخته می‌شود. رنگ این چوب قرمز تیره با رگه‌های سیاه است. چوب برزیلی تراکم بالا و استحکام عالی از خودش نشان می‌دهد و همچنین در برابر آب و رطوبت مقاومت بالایی دارد، به همین دلیل در ساخت قایق و کشتی بسیار پرکاربرد است. نکته جالبی که درباره این چوب وجود دارد، رنگ قرمز آن است، این رنگ به دلیل وجود ماده‌ای به نام «رزین» است که در آن وجود دارد.
چوب ساج (Tectona grandis): چوب درخت ساج به « چوب پادشاه » لقب دارد. رنگ این چوب زرد طلایی با رگه‌های قهوه‌ای است، و دارای تراکم بالا و استحکام فوق‌العاده‌ای می‌باشد، دربرابر آب، پوسیدگی و حشرات مقاومت بالایی دارد. از این چوب برای ساخت مبلمان لوکس، کفپوش و مجسمه‌سازی استفاده می‌کنند. و یک حقیقت جالب درباره این چوب این است که روغن موجود در چوب ساج، خاصیت ضدعفونی کننده دارد و به همین دلیل از این چوب برای ساخت ظروف غذاخوری نیز استفاده می‌شود.
چوب راش(Ochroma pyramidale): چوب درخت راش به « چوب پنبه » لقب گرفته است. رنگ آن سفید یا کرم رنگ می‌باشد و جزو چوب‌های سبک وزن با انعطاف‌پذیری بالا است. از جمله کاربردهای این چوب می‌توان به ساخت مبلمان، اسباب بازی و لوازم تزئینی اشاره کرد. و نکته جالبی که درباره آن وجود دارد استفاده از چوب ساج برای ساخت قایق و هواپیما، به دلیل وزن و چگالی پایین آن است.
برترین های جنگل های آمازون:
بلندترین درختان: درختان شائوآ (Shorea altissima) رتبه دوم را در بلندترین درخت در سطح جهان دارد. این درخت دارای ارتفاعی تا ۶۰ متر می‌باشد که با تاج‌های پهن و انبوه در اعماق جنگل های آمازون یافت می‌شوند.
پیرترین درختان: درختان جارکارندا (Jacaranda caroba) با قدمتی بیش از ۱۰۰۰ سال به عنوان پیرترین درخت در حنگل های آمازون شناخته می‌شود. این درخت با گل‌هایی زیبا به رنگ بنفش در سرتاسر جنگل یافت می‌شود.
کمیاب‌ترین درختان: درختان پائو روزا یا چوب رز، یک از کمیاب‌ترین درختان در جنگل های آمازون است. چوب این درخت به رنگ قرمز است و از آن‌جایی که برای مصارف دارویی و عطرسازی پرکاربرد می‌باشد، در معرض خطر انقراض قرار دارد.
عجیب ترین درختان
عجیب‌ترین گونه‌های جنگل های آمازون
انتخاب عجیب‌ترین گونه درخت، از بین بیش از ۳۰۰۰ گونه درخت در جنگل های آمازون کار آسانی نیست، چرا که این زیستگاه میزبان هزاران گونه مختلف با خصوصیات و ویژگی‌های منحصربه فردشان است. اما در اینجا لیستی از درختان خاص و جالب در این جنگل را جمع‌آوری کرده‌ایم.
- درخت جاکارندا کاروبا (Jacaranda caroba): این درخت که به « آفتابگردان برزیلی » نیز معروف است و به عنوان پیرترین درخت در آمازون نیزشناخته شده است، به دلیل گل‌های بنفش و زیبای خود که در فصل بهار شکوفه می‌کنند، شناخته می‌شود. گل‌های این درخت تمام درخت را به قدری می‌پوشانند که جلوه‌ای زیبا را ایجاد می‌کند.
- درخت سسیل (Cecropia): درخت سسیل برگ‌های بزرگ و چترمانندی دارد که ظاهری خاص و متمایزی را ایجاد می‌کند. این درخت روش متفاوت و عجیبی برای محافظت از خود در برابر حشرات و حیوانات دیگر دارد، به این نحوه که ساقه و ریشه‌های آن محل زندگی مورچه‌ها هستند، و برگ‌های آن لانه مورچه‌ها هستند. مورچه‌ها درعوض، از این درخت در برابر سایر حشرات و حیوانات محافظت می‌کنند.
- درخت خون اژدها (Dracaena cinnabari): این درخت دارای صمغ قرمز رنگی است که از خود ترشح می‌کند. این صمغ در طب سنتی بسیار کاربرد دارد و گفته شده که خواص درمانی زیادی دارد.
- درخت تخته (Couratari guianensis): نکته‌ای که این درخت را عجیب می‌کند، میوه‌های غول‌پیکر آن است، میوه‌های این درخت ۲۵ کیلومتر وزن دارند و همین موضوع باعث شهرت آن شده است. اما میوه این درخت فقط مناسب حیوانات خاصی است، چراکه سمی هستند.
- درخت چیکو (Manilkara bidentata): این درخت به خاطر ظاهر عجیبی که دارد مشهور شده است. درخت چیکو پوستی خاکستری دارد و ظاهرش شبیه به سنگ است. چوب آن بسیار سخت و سنگین است. از این چوب برای ساخت مجسمه و لوازم تزئینی استفاده می‌شود.
در این جنگل گونه‌های بسیار بیشتری از لیسیتی که تهیه کردیم وجود دارد، اما نکته مهم‌ترحفظ تنوع گونه‌های متنوع در جنگل های آمازون بسیار مهم است چرا که این اکوسیستم نقش حیاتی در حفظ تنوع زیستی در کره زمین ایفا می‌کند.
منبع:
- https://www.worldwildlife.org/places/amazon
- https://www.britannica.com/facts/Amazon-Rainforest
- https://www.nationalgeographic.com/environment/article/rain-forests
- https://news.mongabay.com/list/rainforests/amazon/
- https://simple.wikipedia.org/wiki/Amazon_rainforest